Pesten 23 september

Pesten laat vaak diepere sporen na dan we in eerste instantie denken. Het stopt niet altijd wanneer de kindertijd of schooltijd voorbij is. In de Week tegen Pesten wil ik stilstaan bij een ervaring die ik recent had in mijn werk: het begeleiden van een ouder die vroeger zelf gepest is.

De schaduw van pesten

Deze moeder vertelde hoe het pestverleden haar vandaag de dag nog steeds beïnvloedt. Het gevoel van minderwaardigheid zat diep. Ze durfde haar mening niet goed te geven en vond het lastig om grenzen te stellen bij haar kinderen. Confrontaties wilde ze het liefst vermijden, waardoor ze zich (vaak onbewust) kleiner opstelde dan nodig was.

Waar een kind juist behoefte heeft aan duidelijkheid en begrenzing, voelde zij zich vaak onzeker: “Doe ik het wel goed? Zeg ik niet te veel? Straks vindt iemand me lastig…” De echo van het pesten was dus nog altijd voelbaar in haar rol als moeder.

Samen bouwen aan vertrouwen

We zijn samen aan de slag gegaan met haar zelfvertrouwen. Met oefenen in het vertrouwen op haar eigen mening, en in het rustig en duidelijk aangeven van grenzen. Niet hard of streng, maar vanuit kracht en rust.

En wat er toen gebeurde was bijzonder mooi: ze durfde steeds meer zichzelf te laten zien. Ze merkte dat haar kinderen juist baat hadden bij duidelijke grenzen. Het gaf hun veiligheid en houvast. Waar er eerst spanning en onzekerheid was, ontstond er steeds meer rust en harmonie in huis.

Pesten raakt generaties

Deze ervaring laat zien dat pesten niet alleen de persoon zelf raakt, maar soms ook de generatie erna. Het beïnvloedt hoe iemand in het leven staat, hoe iemand relaties aangaat, en zelfs hoe iemand opvoedt. Maar het laat óók zien dat er altijd beweging mogelijk is.

Kijken achter gedrag

Het is daarom zo belangrijk om in te zetten op een veilige dynamiek in de klas.

Wanneer er tóch gepest wordt, is het essentieel om te achterhalen wat er achter het gedrag zit, zowel bij de pester als bij de gepeste. Vaak grijpen we in door te straffen, maar op langere termijn helpt het veel meer om te onderzoeken waar het gedrag vandaan komt en passende hulp te bieden.

• De pester: pest iemand uit gevoelens van onveiligheid? Misschien probeert diegene controle te krijgen om zich veilig te voelen. Of is er een intergenerationeel patroon: een ouder die vroeger zelf gepest is en heeft geleerd om hard te zijn om niet gekwetst te worden?

• De gepeste: heeft deze leerling al een ondergeschikte rol aangenomen in de klas? Misschien is dit gedrag deels overgeërfd via intergenerationele trauma’s van ouders of eerdere ervaringen met pesten.

Bij elk van deze situaties ligt de oplossing ergens anders. Patronen doorbreken is niet eenvoudig; het vraagt nieuwsgierigheid, het opnieuw bekijken van de situatie en het doorgronden van het gedrag. Vanuit daar kan de aanpak aangepast worden op de individuele leerling.

Preventief werken

Hoe mooi zou het zijn als we preventief al veel meer konden inzetten op het gevoel van veiligheid van kinderen. Duidelijke routines, structuur, ruimte voor gevoelens, respect vergroten tussen kinderen, weerbaarheidstraining, een rustige basishouding en een zachte toon helpen kinderen om zich gezien en veilig te voelen. Dat maakt de kans op pestgedrag kleiner en creëert een omgeving waarin iedereen zich kan ontwikkelen.

Tot slot

De Week tegen Pesten draait om bewustwording en het doorbreken van patronen. Pesten heeft een lange adem, maar er is altijd mogelijkheid tot herstel, zowel thuis als in de klas. Door nieuwsgierig te zijn, te onderzoeken en gericht te handelen, kunnen we kinderen én volwassenen helpen weer met zelfvertrouwen en veiligheid in het leven te staan.